Oqaluttuarisaanermut tunngasortai 

Tamaani kultureqarfiit assigiinngitsut pingasut najugaqarsimasorineqarput:

• Saqqaqkulturi, Kr.in.si. ukioq 2400-mit Kr.in.si. ukiup 900-p tungaanut. 
• Dorsetkulturi Kr.in.si. ukioq 800-mit Kristusip inunngornerata nalaanut. 
• Thulekulturi ukioq 1200-p missaaniit 1850-ip tungaanut.

Itsarsuarnitsanik misissuinermi nassaat, tassaasut sakkut, inigisanit qimatakut, kiisalu uumasunit piniakkanit saanikut tamaani ujaraannarnik sakkoqarnermi najugarisimasani assigiinngitsuni qimagarneqarsimapput.

Kangerluup paavata eqqaani Sermermiut qooruanni najugarisimasaq nunatsinni annerpaat ilagaat. Assissaqanngitsuuvoq, tamaaniippummi Kitaani ujaraannarnik sakkoqarluni kulturiusimasunit marlunnit qimatat arlalissuit aseqqoqanngitsullu.

1500-kkunniilli Qeqertarsuup Tunuanut Europamit ilisimasassarsiortut arfanniallu takkuttalerput. Tamarmik najugaqarfinni inuit attaveqarfigaat, tunisisaqattaannerlu aallartippoq. 1741-mi Ilulissat qallunaani niuertoruseqarfittut Jakobshavnimik atserlugu pilersinneqarpoq. 1850-ip missaani Sermermiuni nunaqarfimmit inuit kingulliit Ilulissanut nutserput. 

Nunasiaatilimmut Danmarkimut puisit amiinik kingornatigullu qaleralinnik avammut tunisineq Iluliarmiunut 1800-kkut 1900-kkullu ingerlaneranni pingaaruteqariartuinnarpoq. Sorsunnersuup kingulliup nalaani nunatsinni USA arlalinnik sakkutooqarfiliorpoq. Aamma sorsunnerup nalaani nunatsinnut pilersuisuulerput, taamaalillutillu tamaanga atortussarpassuit nutaaliat saqqummiussorlugit. 

1950-ikkunnili siullermik saarullinnik, kingornalu kinguppannik qaleralinnillu tunisineq Iluliarmiunut isertitaqarfinni pingaarnerpaasimapput.

Nunniffiit alakkaruk - Kalaallit Nunaat kaajallallugu sortaani kulturikkut eriagisassanik nalunaarsuisoqarsimanersoq takuniarlugu.

GEUS-ip nittartagaani Ilulissat oqaluttuarisaanera annertunerusumik paasisaqarfigisinnaavat.